Tag archieven: stempennen

Vervangen of vastzetten losse stempen

Mochten de stempennen van uw instrument in de loop van de tijd los zijn komen te zitten doordat het gat waar de pen in zit uitgesleten is, met snelle ontstemming tot gevolg, dan zijn er 5 mogelijkheden om dit tegen te gaan:

  • De makkelijkste manier is om de pen iets dieper in het stemblok te slaan. Dit kan soms al zeer effectief zijn. Voorwaarde is dat er ruimte is tussen het stemblok en de windingen van de snaar.
  • De tweede mogelijkheid is het vervangen van de pen voor een maatje dikker. Let erop dat u echt maar 1 maatje dikker neemt. Als de nieuwe pen te dik is komt deze zo vast te zitten dat draaien onmogelijk is. Diktevolgorde in mm: 6,60 – 6,75 – 6,90 – 7,00 – 7,10 – 7,15 – 7,20 – 7,25 – 7,30 7,35 – 7,50 – 7,65 – 7,75.
  • Derde mogelijkheid: pen eruit, stempenplug erin en oude pen er weer in.
  • Vierde: pen eruit, gat vullen met epoxy, gat boren en pen er weer in. Dit is wel een klus voor iemand met ervaring en het is wel erg grof geschut.
  • Vijfde mogelijkheid: pin tightener gebruiken. Dit kan alleen door de pianostemmer gedaan worden. Hierbij leg je de piano op zijn rug en spuit het middel bij de pen in het hout waardoor het hout uitzet.

BELANGRIJK: methode 2,3 en 4 hebben bij oude snaren tot gevolg dat deze door het ontspannen en weer op spanning brengen breken. Ik heb het dan over besnaringen vóór ca. 1970 en het betreft meestal de snaren met koperwinding.

Er is wel verschil tussen een pen waarvan het gat uitgesleten is en die waarvan het gat uitgezakt is. Bij de laatste is het gat eigenlijk onherstelbaar beschadigd. Zie voor foto’s elders bij mijn artikelen.

Scheur zangbodem

Een scheur in de zangbodem van uw instrument is niet zo desastreus als sommige pianotechnici doen voorkomen. Als de ribben en de kam nog goed vastzitten is een scheur zeker geen reden om een instrument total loss te verklaren. En aangezien de geluidstrillingen zich in de richting van de nerf voortplanten, zal het klankverlies meestal ook wel meevallen. Uiteraard praten we nu niet over topinstrumenten. Loszittende stempennen zorgen veel eerder voor het op de schroothoop belanden van een piano.

Piano snel ontstemd

Als uw piano na een stembeurt snel ontstemd raakt kan dat diverse oorzaken hebben.

  1. De klimatologische omstandigheden, en dus de relatieve luchtvochtigheid (RLV) zijn kort na de stembeurt sterk veranderd. Strenge vorst bijvoorbeeld zorgt voor een droge lucht. Verplaatsing van de piano kan ook gevolgen hebben. ‘s Nachts kachel uit zorgt ook voor ontstemming.
  2. De piano is erg gevoelig voor korte veranderingen in RLV. Dit verschilt per merk. Yamaha is bijvoorbeeld uitermate stabiel.
  3. De stempennen van de piano zitten erg los. Dit komt vaak voor bij oude instrumenten (bouwjaar rond 1900).
  4. Piano of vleugel staat op de tocht of tegen koude buitenmuur.
  5. Snaar zit niet goed op de kam.
  6. En het kan ook aan de stemmer liggen. Hij/zij stemt met veel duw en trekwerk aan de stemhamer i.p.v. de pennen daadwerkelijk te draaien of maakt alleen gebruik van het torderend vermogen van de stempennen. Weliswaar kun je een piano hiermee tijdelijk op stemming brengen maar door de natuurlijke ontstemming van ca. 1 Hz/jaar zal dit steeds moeilijker zijn en een steeds snellere ontstemming ten gevolge hebben. Op deze manier gestemde  piano’s die ik voor mijn kiezen krijg zijn vaak nieuwe (aziatische) piano’s daar bij deze instrumenten de pennen nog tamelijk vast zitten en de stemmer geen extra moeite wilde doen voor een stabiele stemming.

Onstembaar door losse stempennen

Bij het beoordelen of uw piano stembaar is kunt u allereerst afgaan op uw gehoor: als u de toetsen aanslaat en u hoort bij sommige toetsen 2 of meer tonen klinken dan kan dit erop duiden dat uw stempennen loszitten. Soms kan dit verholpen worden door de pianostemmer de pen iets dieper in het stemblok te laten slaan of een dikkere pen erin te slaan. Dit laatste is echter een vrij tijdrovend en dus kostbaar klusje. Als de stempengaten echter door ouderdom ‘uitgezakt’ zijn (zie foto) is de piano in veel gevallen onstembaar. U kunt dit herkennen aan de open ruimtes boven de stempennen.

Uitgezakte stempennen

Uitgezakte stempennen