Auteursarchief: pianostemmer.info

Toonhoogte piano

We hebben het vaak over de toonhoogte en dat een piano niet “op de juiste toonhoogte staat”. Maar wat bedoelen we daarmee?

De toonhoogte wordt bepaald door de frequentie van de A rechts van de centrale C. In principe is deze 440 Hz. Aan de hand van deze toon wordt de rest van de piano gestemd.

Wat is het nadeel van een lagere toonhoogte?

Als je mee wilt spelen met een cd (zit vaak bij beginnersmethodes) of met Yutube dan kloppen de toonhoogtes niet en kan het behoorlijk akelig gaan klinken. Ook als je samen wilt spelen met een ander instrument wordt het lastig. Een viool, cello of gitaar kun je nog wel aanpassen aan de piano maar blaasinstrumenten laten zich meestal niet zo ver ontstemmen. Mocht u dus een oude piano willen kopen, bedenk dan goed wat u er mee wilt gaan doen. Een lagere toonhoogte is niet altijd meer op te krikken zonder ernstige problemen zoals snaarbreuk.

Nadelen nieuwe snaar

Soms is het onvermijdelijk dat er een snaar breekt. Bij het verhogen van de spanning bij het stemmen kan het gebeuren dat de snaar knapt bijvoorbeeld. Daarom adviseer ik bij oude piano’s die op een lagere toonhoogte staan de toonhoogte niet te verhogen. Maar waarom eigenlijk? Als er een snaar breekt: gewoon vervangen, en klaar. Toch?
Helaas, zo simpel is het niet. Er kleven wat nadelen aan een nieuwe snaar.

  1. Een nieuwe snaar ontstemt nog lange tijd. Het duurt lang voor hij op de juiste spanning blijft staan. Normaal gesproken moet een snaar 10 tot 20 keer gestemd worden voordat hij op toon blijft. En hoe vaak komt de stemmer? Juist, geen 10 keer per jaar. Om het proces te versnellen stem ik de nieuwe snaar de eerste keer vaak een halve toon te hoog.
  2. Een nieuwe snaar klinkt totaal anders dus hij valt erg op tijdens het spelen. En dat blijft jaren/altijd zo.
  3. Als er 1 snaar van een toon met meerdere snaren breekt dan krijg je een nieuwe snaar samen met een oude snaar. Dat mengt heel slecht en klinkt vreselijk dus moeten eigenlijk beide snaren vervangen worden.
  4. En tenslotte: snaren kosten geld. Materiaalprijs loopt uiteen van 25 tot 40 euro (afhankelijk van de dikt) en dan komt daar nog het maakloon bij en dan hebben we het nog niet eens over het bijstemmen van de nieuwe snaar. Dus bij 5 gebroken snaar zitten we al snel op 200 euro en dat overtreft meestal al de waarde van het instrument.

Creatief met snaren

Hier is duidelijk een creatieve pianostemmer bezig geweest! De hoogste enkele bassnaar was gebroken en daarvoor heeft hij de linker snaar van het eerstvolgende dubbelkoor verplaatst naar links. Ik weet dat het helemaal fout is (de demper moet je dan eigenlijk ook veranderen) maar toch geniet ik van zulke oplossingen:)

Creatieve pianostemmer aan het werk…

Montage pianosnaar

  1. Draai allereerst de stempen 4 hele slagen uit het stemblok en zorg dat het gat van de pen beneden uitkomt.
  2. Haak het oog om de aanhangstift. Let erop dat de winding met de open kant naar boven is (zie afbeelding) om lostrekken van het oog te voorkomen.
  3. Trek de snaar over de kam, langs de stift of agraffe langs de stempen en knip af op 3 windingen na de stempen. Ervan uitgaande dat de stempen ca. 7 mm dik is, is dit ongeveer 6,5 cm (7 x 3,14 x 3 = 65,94). Ikzelf gebruik als leidraad een handbreedte van 4 vingers.
  4. Steek vervolgens de snaar door het gat zodat de snaar een klein stukje uitsteekt en draai met de klok mee zodat de windingen mooi tegen elkaar aanliggen. Tik met een hamer en schroevendraaier de snaar goed tegen de kam en om de aanhangstift.
Duits oog
Duits oog met open kant winding naar boven.

Toonhoogte piano verhogen

De toonhoogte is normaal gesproken 440 Hz. Daarmee bedoelen we dat de a rechts van de centrale c een frequentie heeft van 440 Hertz. Dit is internationaal (sinds 1939) zo afgesproken. Hier wordt wel eens een beetje van af geweken, meestal naar boven. Moderne symfonieorkesten spelen soms op een a van 442 Hz.

Het kan gebeuren dat de toonhoogte van uw piano gezakt is. De oorzaak is meestal dat de piano langere tijd niet gestemd is, en dan hebben we het over meerdere jaren. Het verhogen van de toonhoogte is wel mogelijk maar er zijn wel een aantal risico’s aan verbonden.

  • Het grootste risico is het breken van snaren. Zeker bij de wat oudere instrumenten is dit risico tamelijk groot. Als er een snaar breekt kan deze natuurlijk vervangen worden, echter heeft dat een paar vervelende consequenties:
    1. Hij kost geld (30 tot 40 euro per snaar plus opzetkosten). Als er een paar snaren breken overtreffen de kosten al gauw de waarde van de piano.
    2. Een nieuwe snaar klinkt totaal anders dan de oude snaar.
    3. De nieuwe snaar is nog jaren aan ontstemming onderhevig voordat hij stabiel blijft in toonhoogte.
  • Soms zijn er 2 stembeurten nodig om de piano op de hogere toonhoogte te krijgen en te houden.
  • Als de stempennen al niet zo stevig meer in het stemblok zitten (wat vaak het geval is bij oude piano’s) dan zal een hogere frequentie (lees: meer trekkracht op de stempen) leiden tot een snellere ontstemming.